Fundacja Wolne Sądy złożyła opinię przyjaciela sądu (amicus curiae) w postępowaniu przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka w sprawie R.A. i Inni p. Polsce (skarga nr 42120/21).
O co chodzi w sprawie?
Skarżący są obywatelami Afganistanu. Przekroczyli polsko-białoruską granicę na początku sierpnia 2021 r. przed tym jak zostali siłą odepchnięci z powrotem na terytorium Białorusi przez polskich strażników granicznych. W związku z tym rozbili prowizoryczny obóz nieopodal wsi Usnarz Górny, gdzie przebywali w bardzo trudnych warunkach sanitarnych i humanitarnych, znajdując się pomiędzy polskimi służbami z jednej strony, a ich białoruskimi odpowiednikami z drugiej. Skarżący twierdzą, że ich wnioski o przyznanie azylu nie zostały przez polskie władze rozpoznane.
Na wniosek Skarżących, Trybunał w dniu 25 sierpnia 2021 r. zastosował środki tymczasowe, na mocy, których zobowiązał polskie władze do dostarczania Skarżącym żywności, wody, ubrań, środków medycznych oraz tymczasowych schronień. Wyjaśnił również, że środek tymczasowy nie powinien być rozumiany jako wymagający od Polski wpuszczenia skarżących na swoje terytorium. Środek ten nie został przez polskie władze wykonany.
We wniesionych do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka skargach zarzucili Polsce naruszenie:
– wolności od tortur i nieludzkiego lub poniżającego traktowania (art. 3 Konwencji)
– wolności od zbiorowego wydalania cudzoziemców (art. 4 Protokołu nr 4 do Konwencji)
Czym jest opinia przyjaciela sądu (amicus curiae)?
Opinia przyjaciela sądu jest formą wyrażania przez organizacje pozarządowe stanowiska w postępowaniach sądowych w sprawach związanych z profilem działalności danej organizacji.
Celem opinii przyjaciela sądu jest:
-
- przedstawienie problemu, którego dotyczy sprawa, w szerszym, niekoniecznie znanym sądowi, świetle;
- wsparcie sądu w kompleksowym rozpoznaniu sprawy;
- przedstawienie poglądu organizacji społecznej na sprawę rozpatrywaną przed sądem.
Co napisaliśmy w opinii do Trybunału?
W naszej opinii skupiliśmy się na przedstawieniu Trybunałowi dwóch kluczowych problemów tego postępowania – regulacji prawnych dotyczących stosowania tzw. pushbacków oraz niewykonywania środków tymczasowych stosowanych przez Trybunał.
Zaprezentowaliśmy szerszy kontekst prawny związany z wydarzeniami na granicy polsko-białoruskiej. Wskazaliśmy przepisy, na podstawie których polskie władze dokonują tzw. pushbacków oraz przywołaliśmy orzecznictwo sądów krajowych, które potwierdzają niezgodność pushbacków z prawem międzynarodowym.
Powołując się na raporty pozarządowych organizacji humanitarnych pokazaliśmy również skalę problemu, przedstawiając statystyki dotyczące prób przekroczenia granicy oraz liczby pushbacków dokonywanych przez Straż Graniczną.
Drugim głównym problemem ukazanym w tej sprawie jest niewykonywanie przez polskie władze środków tymczasowych stosowanych przez Trybunał. Praktyka polskich organów, która miała miejsce w tym przypadku, nie jest wyjątkowa.
Uważamy, że Polska ma systemowy problem z wykonywaniem środków tymczasowych. Problem ten jest szczególnie widoczny w sprawach dyscyplinarnych i karnych sędziów, które były wszczynane w ostatnich latach.
W tych sprawach Trybunał również decydował się przyznać środki tymczasowe, polegające w szczególności na nieodbywaniu posiedzeń przed Izbą Dyscyplinarną albo wstrzymywaniu tego organu od wydawania orzeczeń. Mimo to, zarządzenia Trybunału były jawnie ignorowane, posiedzenia się odbywały, a orzeczenia były wydawane, co prowadziło do naruszenia praw podstawowych.
W dniu 25 czerwca 2024 r. Izba Trybunału zrzekła się właściwości i przekazała sprawę do rozpoznania Wielkiej Izbie. W dniu 12 lutego 2025 roku w Strasburgu odbędzie się rozprawa przed Wielką Izbą Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.